ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ@ΚΑΙ ΚΑΚΟΔΟΞΙΑ

 ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ - ΩΡΩΠΟΥ

               

ΔΙΑΛΟΓΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΙΣ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ
Τ0Υ ΙΩΗΛ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ –ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ

 

ΘΕΜΑ 9ον:«ΤΟ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΝ »

  

Ὀρθόδοξος: Ἄς ὁμιλήσωμεν καί διά τό πρόσωπον τῆς Θεοτόκου.

 

Εὐαγγελικός: Εὐχαρίστως. Ἔχομεν πολλά νά εἴπωμεν περί αὐτῆς: Διά τό «ἀειπάρθενον» τήν ὀνομασίαν της «Παναγίαν» καί «Θεοτόκος» τήν προσκύνησιν, τήν πρεσβείαν της, τά ὁποῖα ἡμεῖς οἱ Εὐαγγελικοί δέν δεχόμεθα.

 

Ὀρθόδοξος:  Ἐπειδή ἡ προσκύνησις καί ἡ πρεσβεία εἶναι γενικόν θέμα ἀφορῶν ὅλους τούς ἀγίους, τό ὁποῖον θά ἐξετάσωμεν ἐν ἰδιαιτέρῳ τόπῳ καλόν θά εἶναι νά ἐξετάσωμεν ἐδῶ εἰδικῶς τήν Μητέρα τοῦ Κυρίου ὡς ἀειπάρθενον καί κατόπιν ἄν πρέπῃ νά ὀνομάζωμεν αὐτήν «Παναγίαν», «Θεοτόκον».

Εὐαγγελικός: Εὐχαρίστως.

 

ΤΟ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ⁽¹⁾

(¹ Βοηθήματα:Μ, Σιώτου, τό πρόβλημα τῶν ἀδελφῶν τοῦ Ἰησοῦ 2) Catholic Commentary σελ. 844. 3) Lagrange, Evangile selon saint Marc.)

 

Ὀρθόδοξος: Τό θέμα τοῦτο θά ἐξετασθῇ Γραφικῶς καί βάσει τῶν πατέρων τῶν πρώτων αἰώνων τῆς ἱερᾶς Παραδόσεως, διότι Ἁγία Γραφή καί ἱερά Παράδοσις ἀποτελοῦν πηγάς τοῦ λόγου τοῦ Κυρίου ὡς ἀποδείξαμεν.

 

Α΄  Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

 

Εὐαγγελικός: Ἄς ἀρχίσωμεν ἀπό τήν Ἁγίαν Γραφήν. Ἐν τῇ Γραφῇ ὁ Κύριος φέρεται ἔχων ἀδελφούς. Ματθ. 12,46.  Μαρκ. 6,3-7,3. Πραξ. 1,14. Πῶς σεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι λέγετε τήν Μαρίαν ἀειπάρθενον;

 

Ὀρθόδοξος: Ἡ λέξις ἀδελφός ἔχει εὐρεῖαν ἔννοιαν ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῇ.  Δέν σημαίνει μόνον τόν ἀδελφόν, ἀλλά καί τόν ἀνεψιόν, τόν ἐξάδελφον.  Ὁ Λώτ λ.χ. ὀνομάζεται ἀδελφός τοῦ Ἀβραάμ, ἐνῷ εἶναι ἀνεψιός του.  Γενέσ. 14,14.   

Ὁ Ἰακώβ ὀνομάζεται ἀδελφός ἐνῷ εἶναι ἀνεψιός τοῦ θείου του Λάβαν Γενεσ. 27,43,29,15.  Οἱ υἱοί τοῦ Κίς ὀνομάζονται ἀδελφοί, ἐνῷ εἶναι ἐξάδελφοι τῶν θυγατέρων τοῦ Ἐλεάζαρ Α!  Παραλ. 23,21-22.  Τό IV Βασιλ. 10, 13-14 ὁμιλεῖ περί 42 ἀδελφῶν τοῦ Ὀχοζίου. 

Ἀσφαλῶς πρόκειται καί ἐνταῦθα περί συγγενείας εὑρυτέρας ἐννοίας.  Τοῦτο συμβαίνει, διότι οὔτε ἡ Ἑβραϊκή οὔτε ἡ ἈραμαΪκή γλῶσσα ἔχουσιν εἰδικήν λέξιν, ἵνα δηλώσωσι τόν ἐξάδελφον. 

Ὁ ἐξάδελφος δηλοῦται περιφραστικῶς «υἱός τοῦ (πατρικοῦ) θείου» ἤ «υἱός τοῦ ἀδελφοῦ τῆς μητρός».  Διά τοῦτο ὁ ἐξάδελφος μονολεκτικῶς ἐκφράζεται διά τῆς λέξεως ἀδελφός. Ἐκ τῶν συμφραζομένων μόνον θά ἐννοήσωμεν, ἐάν πρόκηται περί ἀδελφοῦ ἤ ἄλλης τινός συγγενείας.

 

Εὐαγγελικός: Πείθομαι, ὅτι ἡ λέξις ἀδελφός ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῇ δέν ἔχει μόνον τήν ἔννοιαν ἀδελφός, ἀλλά καί ἄλλας ἐννοίας.  Πρέπει ὄμως νά ἔχῃ καί τήν κυριολεκτική ἔννοιαν ἀδελφός.  Πῶς ὅμως θά μέ πείσετε, ὄτι ἐπί τῶν ἀδελφῶν τοῦ Κυρίου δέν ἔχει τήν κυριολεξίαν της ἀλλά τήν εὑρεῖαν ἔννοιαν;

 

Ὀρθόδοξος: Ἔχω πέντε ἕξ λόγους πού μέ ἀναγκάζουν νά δώσω εὑρεῖαν ἔννοιαν καί οὐχί στενήν εἰς τούς ἀδελφούς τοῦ Κυρίου.  Πρῶτον΄ ὁ ἄγγελος ὅταν εὐηγγελίσθη τήν Θεοτόκον λέγει: Ἰδού «συλλήψει ἐν γαστρί καί τέξῃ ...»θά συλλάβῃς ἐν τῇ κοιλίᾳ σου καί θά γεννήσῃς. 

Ὁμιλεῖ εἰς αὐτήν περί συλλήψεως καί τοκετοῦ, ἀμφοτέρων ἐν τῷ μέλλοντι.  Εἰς τό μέλλον ἀνῆκεν ὁ γάμος της μετά τοῦ Ἰωσήφ. Ἐκείνη  ἀπήντησε : «πῶς ἔσται τοῦτο, ἐπῖ ἄνδρα  οὐ γιγνώσκω;» (Λουκ. 1, 34). 

Ἐάν ἡ Θεοτόκος εἶχε ὑπ’ὅψιν της νά ἔλθῃ εἰς συζυγικάς σχέσεις μετά τοῦ Ἰωσήφ, νά ἀποκτήσῃ παιδιά, πῶς προβάλλει τήν ἐρώτησιν ταύτην, ἄνδρα οὐ γινώσκω; Πιθανότερον δέν εἶναι νά δεχθῶμεν, ὅτι θά εἶχεν αὕτη ἀπόφασιν νά μείνῃ παρθένος καί μετά τόν γάμον ἤ διά βίου μνηστευμένη ὅπως ἔμεινε; Τῆς γνώμης ταύτης εἶναι ὅλοι σχεδόν οἱ πατέρες τῆς ἐκκλησίας, ὡς θά ἴδωμεν ἐν  τῷ περί ἱερᾶς Παρδόσεως τμήματι.

 

Εὐαγγελικός:  Τό «Ἰδού»ἐνταῦθα εἰς τό «ἰδού συλλήψῃ κ.λ.π.» ἔχει ἔννοιαν ἀμέσου καί οὐχί ἀπωτέρου γεγονότος.  Λέγει κάτι τό ὁποῖον θά γίνῃ μετ’ ὁλίγον.  Αὐτήν τήν ἔννοιαν ἔχουσι τό «ἰδού» ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῇ. «Ἰδού ἄγγελος Κυρίου ἐφάνη...» Μαθτ. 2,13 «Ἰδού μάγοι ἀπό Ἀνατολῶν παραγίνονται» 2,1 κ.λπ./

 

Ὀρθόδοξος: Τό «ἰδού» ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῇ δέν ἔχει ἔννοιαν ἀμέσουν ἀκολουθίας γεγονότος τινός, ἀλλά σημαίνει τό ἀπροσδόκητον τοῦ γεγονότος.   Μερικά παραδείγματα: «Ἰδού ἡ Παρθένος ἕξει ἐν γαστρί» τοῦ Ἠσαΐου 7,14. «Ἰδού οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καί ἀνάστασιν» Λουκ. 2,34. «Ἰδού ἔρχομαι ὡς κλέπτης» Ἀποκαλ. 16, 14. Ὅλα αὐτά ἀφοροῦν γεγονότα ἀπωτέρου μέλλοντος ἀπορδόκητα.

 

Εὐαγγελικός:  Πιθανότητας μόνον δίδουν αἱ σκέψεις σας καί τά χωρία ταῦτα ἐπί τοῦ προκειμένου ζητήματος, ὅτι ἡ Μαριάμ εἶχε ἀπόφασιν νά μείνῃ ἀνέπαφος, καί οὐχί βεβαιότητα.

Ὀρθόδοξος: Ἄς δεχθῶ, ὅτι δέν εἶναι λίαν ἐμφανής ἡ πρόθεσις τῆς Θεοτόκου νά μείνῃ παρθένος καί μετά τόν γάμον ἤ νά μείνῃ διά βίου μνηστευμένη, ὅπως φαίνεται, ὅτι ἔμεινε διότι ὁλίγας ἡμέρας πρίν γεννήση τόν Χριστόν εἶναι ἀκόμη μνηστή.  Λουκ. 2,5.  

 Μετά ταῦτα δέν ἀναφέρεται ὁ γάμος της μετά τοῦ Ἰωσήφ. Ἄς ἔλθω εἰς ἄλλους λόγους, πιθανωτέρους.  

 Δεύτερον: Ὅταν ὁ Ἰησοῦς ἦτο δώδεκα ἐτῶν, φαίνεται, ὅτι ἡ ἁγία οἰκογένεια ἀπετελεῖτο ἐκ τριῶν μόνον προσώπων: τῆς μητρός του, τοῦ Ἰωσήφ καί τοῦ ἰδίου τοῦ Ἰησοῦ.   

Οὐδαμοῦ ἀναφαίνονται ἄλλοι ἀδελφοί του (Λουκ. 2,41) μέχρι τῆς ἠλικίας ἐκείνης καί τῆς δημοσίας ἐμφανίσεως τοῦ Κυρίου. 

Ἑπομένως ἄν θά γεννήθησαν ἄλλοι ἀδελφοί τοῦ Ἰησοῦ ἐκ τοῦ Ἰωσήφ καί τῆς Θεοτόκου, θά ἦσαν μετά τό 12^ον ἔτος. Ἀλλά μετά τόν 12^ον ἔτος οὐδαμοῦ ἀναφαίρεται ὁ Ἰωσήφ. Φαίνεται μόνον ἡ Θεοτόκος. Ἄρα ὁ Ἰωσήφ θά εἶχεν ἀποθάνει. Ἀλλά καί ἐάν ὑποθέσωμεν, ὅτι εἶχον γεννηθῆ μετά τό 12^ον ἔτος θά ἔχωμεν τάς ἑξῆς δυσκολίες.   

Οἱ ἀδελφοί οὗτοι τοῦ Ἰησοῦ ἦσαν τέσσαρες.  (Ματθ. 12,46.  Μαρκ.6,3). Ὁ μεγαλύτερος ἐξ αὐτῶν θά ἦτο μικρότερος τοῦ Ἰησοῦ τοὐλάχιστον κατά δώδεκα ἕτη, ἀφοῦ θά ἐγεννήθη μετά τό δωδέκατο ἔτος τοῦ Ἰησοῦ, ὁ δέ μικρότερος αὐτῶν θά ἦτο μικρότερος τοῦ Ἰησοῦ κατά εἴκοσι περίπου ἔτη διά τόν ἑξῆς λόγον:

Ἐάν ὑποθέσωμεν ὅτι ἀνά δύο ἕτη θά ἐγεννᾶτο ἔκαστος ἐξ αὐτῶν, ἀφοῦ ἔχομεν 4 ἀδελφούς, θά ἐγεννήθησαν οὗτοι ἐντός 8 ἐτών. Ἄρα ἔχομεν 12 + 8=20. 

Ἑπομένως ὅταν ὁ Ἰησούς ἦτο τριάκοντα ἐτῶν αὐτοί θά ἦσαν ἡλικίας ὁ μικρότερος δέκα ἐτῶν καί ὁ μεγαλύτερος δέκα ὀκτώ ἐτών. 

Ἡ συμπεριφορά ὅμως πρός τόν Ἰησοῦν τῶν ἀνδελφών τούτων, οἱ ὁποῖοι φέρονται παντοῦ ὡς κηδεμόνες τοῦ Ἰησοῦ (Ἰδέ Ἰωάν. 7,3 καί Μαρκ. 3,21) ἀντίκειται πρός τήν ἡλικίαν αὐτῶν ὡς μικροτέρων καί τοῦ Ἰησοῦ ὡς μεγαλυτέρου πρωτοτόκου.  

 Διότι ἡ Ἁγία Γραφή λέγει ὅτι οἱ μεγαλύτεροι ἀδελφοί, ἰδίως οἱ πρωτότοκοι προΐσταντο τῶν μικροτέρων.  Κατά τό Γενέσ. Δηλ. 27,29-40 «γίνου κύριος τοῦ ἀδελφοῦ σου» καί «τῷ ἀδελφῷ σου δουλεύσεις» τά ὁποῖα εἶπεν Ἰσαάκ εἰς τόν Ἰακώβ λαμβάνοντα τά πρωτοτόκια τοῦ Ἠσαῦ, ἔπρεπεν ὁ Ἰησοῦς ὡς πρωτότοκος νά διατάσσῃ καί ὄχι νά διατάσσηται.   

Ἐάν πάλιν ὑποθέσωμεν, ὅτι οἱ ἀδελφοί οὗτοι ἦσαν μεγαλύτεροι τοῦ Ἰησοῦ, τοῦτο ἀντίκειται πρός τήν ρητήν βεβαίωσιν, ὅτι ὁ Κύριος ἦτο πρωτότοκος Υἱός τῆς Παρθένου. (Ματθ. 1,25 Λουκ.2,7). Ἑπομένως οὔτε μικρότεροι οὔτε μεγαλύτεροι τοῦ Ἰησοῦ ὡς πραγματικοί ἀδελφοί εἶναι.  Θά ἦσαν μεγαλύτερος εἰς τήν ἠλικίαν ἀλλά συγγενεῖς του.

 

Τρίτον: Εἰς τά εὐαγγέλια ἀναφέρονται οὗτοι ὡς ἀδελφοί του Ἰησοῦ οὐχί ὅμως καί υἱοί τῆς Θεοτόκου, ὄπως ρητῶς λέγεται περί τοῦ Ἰησοῦ (Μαρκ. 6,3).  Εἶναι καί αὐτό νομίζω κάτι τό ἀξιοπρόσεκτον.  Πλήν αὐτοῦ, τά Εὐαγγέλια, ὡς ὀρθῶς παρατηρεῖ ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὀνομάζουσι τή Θεοτόκον γυναῖκα τοῦ Ἰωσήφ πρίν γεννηθῆ ὁ Χριστός «μή φοβηθῇς παραλαβεῖν Μαριάμ τήν γυναῖκα σου» (Ματθ. 1,20) οὐχί ὅμως καί μετά τήν γέννησιν τοῦ Ἰησοῦ. 

Ὁ ἄγγελος δηλαδή λέγει πρός τόν Ἰωσήφ: «ἐγερθεῖς παράλαβε τό παιδίον καί τήν μητέρα αὐτοῦ» Ματθ. 2,13-21.  Δέν λέγει παράλαβε τό παιδίον καί τήν γυναῖκα σου. Ἐάν δηλαδή μετά τήν γέννησιν τοῦ Ἰησοῦ ἡ Θεοτόκος εἶχε σύζυγον τόν Ἰωσήφ, θά ἔλεγε ὁ ἄγγελος πρός αὐτόν «παράλαβε τό παιδίον καί τήν γυναῖκα σου».

 

Τέταρτον: Διατί νά ἀναθέσῃ ὁ Κύριος κατά τήν σταύρωσιν τήν μητέρα Του εἰς τόν Ἰωάννην, ἐάν ἡ Θεοτόκος εἶχε καί ἄλλα παιδιά; 

 

Πέμπτον: Ἡ Ἁγία Γραφή δέν ὁμιλεῖ μόνον δι’ ἀδελφούς τοῦ Ἰησοῦ, ἀλλά καί δι’ ἀδελφάς αὐτοῦ, τοὐλάχιστον δύο διότι λέγει: «πᾶσαι αἱ ἀδελφοί αὐτοῦ». (Ματθ. 12, 46.  Μαρκ.6,3). Ἐπομένως ἔχομεν οἰκογένειαν ἑννεαμελῆ: ἕξ οἱ ἀδελφοί καί αἱ ἀδελφαί τοῦ Ἰησοῦ, ἕβδομος ὁ Ἰησοῦς, καί οἱ δύο γονεῖς του.   

Πῶς λοιπόν ἐξ ἑννεαμελοῦς οἰκογενείας ἐξῆλθεν τό ἀειπάρθενον τῆς Θεοτόκου ἀπό τῆς ἐποχῆς τῶν ἀποστολικῶν πατέρων ἄνευ ἀντιρρήσεων –πλήν δύο, διά τάς ὁποίας θά εἴπωμεν κατωτέρω, κατά τόν 4^ον αἰῶνα-μέχρις τοῦ 1600 μ.Χ. ὅτε ἀνεφάνητε σεῖς οἱ διαμαρτυρόμενοι;

 

Τέλος, ἕκτον: ἡ Ἁγ. Γραφή θεωρεῖ ἀνωτέραν τήν παρθενικήν ζωήν ἀπό τόν γάμον, διότι «ἡ ἄγαμος μεριμνᾷ τά τοῦ Κυρίου, ἵνα ᾖ ἁγία καί σώματι καί πνεύματι». Α! Κορινθ. 7,34 «ὁ μή ἐγκαμίζων κρεῖσσον ποιεῖ» στιχ. 38 καί ὁ Ἀποστ. Παῦλος συνιστᾷ τήν παρθενικήν ζωήν  «καλόν ἐστιν ἐάν μείνωσι ὡς καγώ»7,8.   

Ἡ Θεοτόκος λοιπόν ἡ «εὐλογημένη ἐν γυναιξί» ἡ «κεχαριτωμένη» ἡ ἀποκτήσατα τόν καλλίτερον υἱόν, τόν Χριστόν, θά ᾐσθάνετο τήν ἀνάγκην ἀποκτήσεως καί ἄλλων τέκνων;

Καί αὐτός ὁ Ἰωσήφ, ἀνήρ εὐλαβής, «δίκαιος», πῶς θά ἐτόλμα νά πλησιάσῃ αὐτήν; 

Δίκαιον εἶχε ὁ Δαμασκηνός νά γράψῃ «Πῶς γάρ ἄν Θεόν γεννήσασα καί ἐκ τῆς πείρας τό θαῦμα γνωρίσασα, ἀνδρός συνάφειαν κατεδέξατο; Ἄπαγε.  Οὐ σωφρονοῦντος λογισμοῦ τά τοιαῦτα νοεῖν μή ὅτι καί πράττειν».  Ἐκδ. ὀρθ. Πίστεως βιβλ. 14, κεφ. 14. 

Ἑπομένως ἀδελφοί δέν εἶναι ἀπαραίτητον νά εἶναι οἱ πραγματικοί ἀδελφοί, ἀλλά ἄλλοι τινες περί τῶν ὁποίων θά ὁμιλήσωμεν βραδύτερον.

 

Εὐαγγελικός: Αἱ πέντε ἐξ ἐνδείξεις καί οὐχί ἀποδείξεις πού μοῦ ἐφέρατε δέν παρουσιάζουν χωρία Γραφῆς μαρτυροῦντα ῥητῶς τό ἀειπάρθενον τῆς Μητρός τοῦ Κυρίου.  Μόνον πιθανότητα μικρᾶς ἤ μεγάλας δίδουν περί τοῦ ὅτι ὁ Ἰησοῦς δέν εἶναι δυνατόν νά ἔχῃ καί ἄλλους ἀδελφούς ἐκ τῆς Μαρίας.

 

Ὀρθόδοξος: Καί ἐγώ ὁμολογῶ, ὄτι ἡ Γραφή πιθανότητας καί οὐχί βεβαιότητα παρέχει εἰς ἡμᾶς διά τό προκείμενον ζήτημα. Αἱ πιθανότητες ὅμως αὗται εἶναι ὑπέρ ἡμῶν τῶν ὀρθοδόξων. Ἑπομένως τό ζήτημα τοῦτο μένει Γραφικῶς καί ἀπό Ὀρθοδόξου ἀπόψεως ἀνοικτόν μέ πιθανότητας ὑπέρ ἡμῶν. (Ἰδέ Συμβολ. Ἀνδρούτσου σελ. 202). Ἡ Ἱερά Παράδοσις ἡ δευτέρα αὕτη πηγή τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ τό «μεθ’ ὑμῶν εἰμί πάσας τάς ἡμέρας....»Ματθ. 28, 20 θά κλείσῃ τοῦτο πανηγυρικῶς, ὡς θά ἴδωμεν.

 

Εὐαγγελικός: Ἅς ἔλθωμεν καί εἰς κάτι ἄλλο.  Ἡ Γραφή ὀνομάζει τόν Χριστόν πρωτόκον Ματθ. 1,25.  Λουκ.2,7. Ἄρα ὁ Κύριος θά εἶχε καί ἄλλους ἀδελφούς.

 

Ὀρθόξοξος: Ἐν πρώτοις τό Ματθ. 1,25 ὀνομάζει τόν Χριστόν «πρωτότοκον αὐτῆς» τῆς Θεοτόκου καί ὄχι «πρωτότοκων αὐτῶν» Ἰωσήφ καί Θεοτόκου. 

Ἄν λοιπόν θελήσωμεν νά ἀκριβολογήσωμεν Γραφικῶς, παραδεχόμενοι βάσει τοῦ χωρίου αὐτοῦ, ὅτι ἀπέκτησε καί ἄλλους ὑστεροτόκους υἱούς, θά πρέπῃ καί οἱ ἄλλοι νά εἶναι «αὐτῆς» μόνον τῆς Θεοτόκου τέκνα καί ὄχι τοῦ Ἰωσήφ καί αὐτῆς. Ὅπερ ἄτοπον!   

Ἔπειτα, βάσει τῆς Ἁγίας Γραφῆς πρωτότοκος δέν εἶναι ὁ πρῶτος τεχθείς ἐν ἀντιθέσει πρός ἄλλους γεννθέντας ἔπειτα ἀπ’  αὐτόν, ἀλλά ὁ πρῶτος τεχθεῖς, ὡς πρῶτος διανοίγων μήτραν». 

Τοῦτο φαίνεται ἐκ τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἰδέ Ἐξοδ. 13,2 «Ἁγίασόν μοι πᾶν πρωτογενές διανοῖγον μήτραν» καί Ἀριθμ. 3,12 «ἀντί παντός πρωτοτόκου διανοίγοντος μήτραν» ὅπου ῥητῶς ὁρίζεται ὅτι πρωτότοκος εἶναι ὁ πρῶτος τεχθεῖς ὁ τήν μήτραν πρῶτος διανοίξας, ἀδιαφόρως ἐάν μετά ταῦτα γεννηθῶσιν ἄλλοι υἱοί.  Σημαίνει καί τήν πρῶτον τέξασαν. 

Καί ἕν παράδειγμα: Κατά τό Α΄ Βασιλ. 6,10-14 γίνεται λόγος περί πρωτοτοκουσῶν ἀγελάδων, αἱ ὁποῖαι ὀνομάζονται οὕτω, ἄν καί δέν ἀπέκτησαν ἐκτός τῶν πρωτοτόκων βοῶν ἄλλας, διότι ἐθυσιάσθησαν κατά τόν στίχον 14.

Εὐαγγελικός: Καί αὐτό πιθανότητα δημιουργεῖ, ὄχι βεβαιότητα.

 

Ὀρθόδοξος: Τήν βεβαιότητα θά εὕρωμεν εἰς τήν ἱεράν Παράδοσιν τό «μεθ’ ὑμῶν πάσας τάς ἡμέρας» τοῦ Κυρίου Ματθ. 28,20.

 

Εὐαγγελικός: Ὁ Ματθαῖος 1, 25 γράφει διά τόν Ἰωσήφ: «Οὐκ ἐγίγνωσκε αὐτήν ἕως οὗ ἔτεκεν τόν υἱόν αὐτῆς τόν πρωτότοκον». Ἄρα μετά τήν γέννησιν τοῦ Ἰησοῦ ἐγνώρισεν ὁ Ἰωσήφ τήν Μαρίαν συζυγικῶς.

 

Ὀρθόδοξος: Τό «ἔως οὗ» τοῦ Ματθαίου δέν ἀντιτίθεται πρός τό μέλλον, ὥστε νά ὑποθέσωμεν, ὄτι τό μέλλον εἶναι διαφορετικόν τοῦ παρελθόντος καί νά εἴπωμεν, ὅτι μετά τήν γέννησιν τοῦ Ἰησοῦ ἐγνώρισε τήν Θεοτόκον, ἀλλά ὁρίζει μόνον τό παρελθόν.   

Τούτου ἔχομεν ἀποδείξεις ἐκ τῆς Ἁγίας Γραφῆς.  Εἰς τό Β! Βασιλ. 6, 23 ἀναφέρεται, ὅτι ἡ Μελχόλ δέν ἀπέκτησεν υἱόν, μέχρις ὅτου ἀπέθανε.  Θά ὑποθέσωμεν ὅτι μετά τόν θάνατον ἀπέκτησεν;  Ὄχι.  Ὁ Κόραξ, μᾶς λέγει ἡ Γραφή, ἐξελθών τῆς Κιβωτοῦ «οὐκ ἀνέστρεψε ἕως οὗ ἐξηράνθη τό ὕδωρ ἀπό τῆς γῆς» Γεν. 8,7. 

Ὁ κόρακας ὅμως ποτέ δέν ἐπέστρεψε εἰς τήν Κιβωτόν. «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου κάθου ἐκ δεξιῶν μου ἕως ἄν θῶ τούς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου» Μάρκ. 12, 36. Ὅταν ὁ Πατήρ θέση τούς ἐχθρούς ὑποπόδιον τῶν ποδῶν τοῦ Υἱοῦ, δέν θά κάθηται ὁ Υἱός ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός; Κάθε ἄλλο! Ἀλλά καί σήμερον διδασκάλισσα τις ἀπομακρυνόμενη τῆς τάξεώς της λέγει πρός τά παιδιά της.  

 «Προσέξατε νά εἶσθε ἥσυχα μέχρις ὅτου ἔλθω». Αὐτό θέλει νά εἴπῃ ὅτι ὅταν ἐλθῃ πρέπει νά εἶναι τά παιδιά ἀνήσυχα; Ὄχι βέβαια!  Ὁρίζει μόνον τί πρέπει νά γίνῃ, μέχρις ὅτου ἐπιστρέψῃ.

Συμπέρασμα:   Ἡ Ἁγία Γραφή δέν εἶναι βεβαίως ῥητῶς  ὑπέρ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου (ἰδέ Συμβολικήν Ἁνδρούτσου σελ. 202) πάντως ἀφήνει τό θέμα ἀνοικτόν μέ πιθανότητας ὑπέρ ἡμῶν. Συνεπῶς ἔχομεν ἀνάγκην δευτέρας πηγῆς καί αὕτη, ὡς εἴπομεν καί ἄλλοτε, εἶναι ἡ Ἱερά Παράδοσις ἀπό τῆς ἐποχῆς τῶν Ἀποστολικῶν Πατέρων, τό μεθ’ ὑμῶν εἰμί πάσας τάς ἡμέρας» τοῦ Κυρίου Μαθτ. 28, 20.

 

____________________________

 

Β΄ ΙΕΡΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΔΙΑ ΤΟ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

 

 

Τί μᾶς λέγει αὕτη; Ὅλοι οἱ Πατέρες ἀποστολικοί καί μετά ταῦτα τονίζουν  ἐμμέσως ἤ ἀμέσως τό ἀειπάρθενον τῆς Θεοτόκου, ὡς ἑξῆς:

Ἄς ἀρχίσωμεν ἀπό τήν ἀρχαιοτάτην ἐποχήν ἀποστολικῶν πατέρων.

 

Πρῶτον: Ἀποστολικοί Πατέρες. Διά τήν ἐποχήν ταύτην γνωρίζομεν τοῦτο: Ἐπί τοῦ Ἰερωνύμου τό 380 μ.Χ. Ἐλβίδιός τις ὀνόματι, ἠμφεσβήτησε τό ἀειπάρθενον τῆς Θεοτόκου ἑρμηνεύσας τούς ἀδελφούς τοῦ Ἰησοῦ ὡς τέκνα τῆς Θεοτόκου. 

Ὅταν ἐγνώσθη εἰς τόν Ἱερώνυμον τοῦτο, δέν ἠθέλησεν οὗτος νά ἀπαντήσῃ, διότι ἐνόμιζε τήν πλάνην τοῦ Ἐλβιδίου ἐξόφθαλμον «ὡς νεοφανῆ, κακοήθη, παράτολμον καί ὑβριστικήν πρός τήν κοινήν πίστιν ὅλου τοῦ χριστιανικοῦ τότε κόσμου» ὡς ὁ ἴδιος ὁ Ἱερώνυμος τήν ἐχαρακτήρισεν.   

Ἐπειδή ὅμως οἱ φίλοι του ἐπέμενον, ἵνα ἀπαντήσῃ, συνέγραψε τό περί τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου σύγγραμά του. «De perpetua virginitate Mariae» Migni 23, 183 -206, ὅπου διά βεβαιώσεων ἀπό τούς ἀποστολικούς πατέρας «Ἰγναντίου, Πολυκάρπου, Εἰρηναίου, Ἰουστίνου, καί ὅλων τῶν διδασκάλων τῆς ἀποστολικῆς ἐποχῆς» οἱ ὁποῖοι ἠσχολήθησαν μέ τό θέμα αὐτό μέχρι τῆς ἐποχῆς τοῦ 380 μ.Χ., ἐκθέτει τήν ὁμόφωνον γνώμην τῶν πατέρων περί ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου. 

 

Ὁ Ἐλβίδιος δέν ἀπήντησεν.  Λείψανον τῆς παλαιᾶς Ἀποστολικῆς ἐποχῆς ἐκείνης διεσώθη ἕν τοῦ Ἰουστίνου 100 -165 μ.Χ. ἐν Συριακῆ μεταφράσει ἔχον ὡς ἑξῆς: «Εἷς τῶν συγγραφέων τῶν χρόνων τοῦ Αὐγούστου καί τοῦ Τιβερίου ἔγραψεν, ὅτι ἡ Μαρία ἡ Γαλιλαία ἡ γεννήσασα τόν Μεσσίαν τόν σταυρωθέντα ἐν Ἱερουσαλήμ οὐδένα ἄνδρα ἐγνώρισε καί ὅτι ὁ Ἰωσήφ δέν ἐγκατέλειψεν μέν αὐτήν, ἀλλ’ ἔμεινε ἐν καθαρότητι χωρίς γυναικός καί ἡ Μαρία ἔμεινεν ἄνευ ἀνδρός».   

«Zahn,  Geschichte des neutestamentl dichen Kanons» τόμ. II,  σελ. 177.  

 

 Ἡ σιωπή τοῦ Ἐλβιδίου, ἡ ῥητή  μαρτυρία τοῦ Ἱερωνύμου, ὅτι οἱ ἀποστολικοί πατέρες γραπτῶς ἤ προφορικῶς ἐδίδαξαν τό ἀειπάρθενον τῆς Θεοτόκου καί τό περίσωθέν τοῦτο τμῆμα τοῦ ἱεροῦ πατρός Ἰουστίνου, ζήσαντος 100 -165 μ.Χ. δέν μαρτυροῦν τήν ἀποστολικήν διαδοχήν τῆς πίστεως ταύτης, ἔστω καί ἄν δέν ἔχωμεν σήμερον περί αὐτοῦ ὅλας τά γραπτάς ταύτας μαρτυρίας, πού ἀναφέρει ὁ Ἱερώνυμος; Εἶχεν αὐτάς ὁ Ἱερώνυμος;Αὐτό εἶναι ἀρκετόν.

 

Δεύτερον: Ὁ Ἠγήσιππος 110 – 180 μ.Χ.  Οὗτος κατά τόν Εὐσέβιον Ε.Ι. 2, 23 καί 4, 8 , 22 ζήσας «ἐπί τῆς πρώτης τῶν Ἀποστόλων διαδοχῆς» ἔγραψε κατά τό 180 μ.Χ. τά βιβλία του εἰς τά ὁποία κάμνει λόγον περί τῶν ἀδελφῶν τοῦ Κυρίου.  Καί ἰδοῦ: Γνωρίζομεν κατά τόν Μαρκον 6, 3 ὅτι οἱ ἀδελφοί οὗτοι τοῦ Ἰησοῦ ὀνομάζονται Ἰάκωβος, Ἰούδας, Σίμων καί Ἰωσῆς.   

Διά τούς τρεῖς πρώτους ὁ Ἠγήσιππος βεβαιοῖ, ὅτι ὀνομάζονται μέν ἀδελφοί τοῦ Ἰησοῦ, δέν ἦσαν ὅμως ἀδελφοί του, ἀλλά ἐξάδελφοί του.  Καί ἰδοῦ: «Μετά τό μαρτυρῆσαι Ἰάκωβον τόν δίκαιον ὡς καί ὁ Κύριος ἐπί τῷ αὐτῷ λόγῳ πάλιν ὁ ἐκ θείου αὐτοῦ Συμεών ὁ τοῦ Κλωπᾶ καθίσταται ἐπίσκοπος, ὅν προέθεντο πάντες ὄντα ἀνεψιόν τοῦ Κυρίου δεύτερον» (Ι E, IV, XXII, 4) . 

Ἐνταῦθα ὁ Ἠγήσιππος θεωρεῖ τόν Ἰάκωβον τόν Σίμωνα τούς λεγομένους ἀδελφούς τοῦ Κυρίου υἱούς τοῦ Κλωπᾶ, τόν δέ Κλωπᾶ «ἀδελφόν τοῦ Ἰωσήφ Ἠγήσιππος ἱστορεῖ» (I. E. III, 11, 1). Ἑπομένως οἱ δύο οὗτοι ἀδελφοί Σίμων καί Ἰάκωβος ἦσαν ἐξάδελφοι τοῦ Κυρίου ἐκ πατρός.   

Ὅτι ἡ λέξις ἀνεψιός ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ τοῦ Ἠγησίππου σημαίνει ἐξάδελφος βεβαιοῦται διά τοῦ χαρακτηρισμοῦ τοῦ Κλωπᾶ ὡς θείου του Ἰησοῦ ἤ ὡς ἀδελφοῦ τοῦ Ἰωσήφ.   

Τό ἴδιον λέγει ὀ Ἠγήσιππος καί διά τόν Ἰούδαν. (I. E. XXX. 11, 5). Ἰδοῦ μαρτυρίαι ἀρχαιοτάτη, 180 μ.Χ. καθ’ ἥν οἱ ἀδελφοί τοῦ Κυρίου ἦσαν ἐξάδελφοι του, ἄρα οἱ φερόμενοι ἐν τοῖς εὐαγγελίοις ἀδελφοί τοῦ Χριστοῦ, δέν ἦσαν ἐκ τῆς Θεοτόκου.

 

Τρίτον: Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρείας 130 -211 μ.Χ.  Εἰς τάς «ὑποτυπώσεις του» αἵτινες διεσώθησαν λατινιστί σχολιάζων ὁ πατήρ οὗτος τόν πρῶτον στῖχον τῆς ἐπιστολῆς τοῦ Ἰούσα, ὅπου ἀναφέρεται «Ἰούδας Ἰησοῦ Χριστοῦ δοῦλος ἀδελφός δέ Ἰακώβου....» λέγει: «Judas..... frater filiorum jojeph exstans.... cum sciret propinquitatem domini non tamen dicit se lpsum fratrem domini esse sed quid dixit2. Judas servus jesu Christi utpote domini frater autem jacobi, hoc enim verum est frater erat ex joseph»

 «Ὁ Ἰούδας....ἀδελφός τῶν υἱῶν τοῦ Ἰωσήρ ὑπάρχων, ἄν καί ἐγνώρισε τήν συγεγένειάν του πρός τόν Κύριον, δέν ὁνομάζει ἑαυτόν, ὄτι εἶναι ἀδελφός τοῦ Κυρίου, ἀλλά τί εἶπε; Ἱούδας δοῦλος Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἅτε Κυρίου ἀδελφός δε Ἰακώβου.   

Διότι τοῦτο εἶναι ἀληθές ὅτι ἦτο ἀδελφός (τοῦ Ἰησοῦ) ἐκ τοῦ Ἰωσήφ (μόνον)». Ἰδοῦ καί ἄλλη μαρυτρία ἀρχαιοτάτη ὅτι ὁ Ἰούδας καί ὁ Ἰάκωβος οἱ φερόμενοι ἀδελφοί τοῦ Ἰησοῦ ἦσαν ἀδελφοί αὐτοῦ ἐκ πατρός καί οὐχί ἐκ μητρός. Ἄρα ἡ Θεοτόκος δέν ἦτο μήτηρ αὐτῶν.

 

Τέταρτον: Ὠριγένης 183 -230 μ.Χ. Οὗτος ἐπί τῆς ἐρμηνείας Ἰωάννου 2,11 λέγει: «Ζητεῖται πάρα πολλοῖς περί τῶν ἀδελφῶν Ἰησοῦ πῶς εἶχεν τούτους, τῆς Μαρίας μέχρι τελευτῆς παρθένου διαμεινάσης.  Ἀδελφούς μέν οὐκ εἶχε φύσει οὔτε τῆς Παρθένου τεκούσης ἕτερον, οὐδ’ αὐτός ἐκ τοῦ Ἰωσήφ΄ τυγχάνων.  Νόμῳ τοιγαροῦν ἐχρημάτισαν αὐτοῦ ἀδελφοί υἱοί τοῦ Ἰωσήφ ὄντες πρό τεθνηκυίας γυναικός». 
Εἰς δέ τήν ἑρμηνείαν Ματθ. 12, 55 ὁ ἴδιος γράφει: «Τούς δέ ἀδελφούς τοῦ Ἰησοῦ φασί... εἶναι υἱούς Ἰωσήφ ἐκ προτέρας γυναικός συνῳκηκυίας πρό τῆς Μαρίας». Ἰδού καί ἄλλη ἀρχαιοτάτη μαρτυρία περί τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου καί ὅτι οἱ ἀδελφοί αὐτοῦ δέν ἦσαν ἐκ τῆς Θεοτόκου, ἀλλά ἐκ τοῦ Ἰωσήφ δι’ ἄλλης γυναικός.

Πέμπτον: Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος 298 – 366 μ.Χ. Ὁ πατήρ οὗτος εἰς τήν σάρκωσιν Migne Ε.Π. 25 109 καί ἐρμηνείαν εἰς τό σύμβολον Migne 26, 1232 γράφει: «ἐκ Μαρίας τῆς ἀειπαρθένου» εἰς δέ τήν ἑρμηνείαν Λουκ. 11, 27 «....καί αὕτη ἡ κυριότοκος Μαρία καί ἀειάρθενος....» Migne Ε.Π. 27, 1393.

Ἕκτον: Ἅγιος Ἐπιφάνειος 313 – 402 μ.Χ.  Οὗτος εἰς τό ἔργον αὐτοῦ πρός αἱρετικούς (Adv Haer 78,6 p 642, 705) γράφει: «Οὐ συνήφθη σαρκί μετά τήν κύησιν οὐδέ πρό τῆς κυήσεως», ἀλλά παρέμεινεν «ἁγία καί ἄμωμος» Αἱρ. 78, 14, 24, 15, 16. Ἐπίσης ἔγραφε ὅτι «ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος προέφερε τό ὄνομα τῆς Ἁγίας Μαρίας προσέθετε πάντοτε τήν λέξιν «παρθένος».  Τό ὄνομα Παρθένος ἐδίδετο εἰς αὐτήν διότι πάντοτε «ἔμεινεν ἀμόλυντος».

Ἕβδομον: Γρηγόριος ὁ Νύσσης 338 – 394 μ.Χ. «Τόμον καινόν νοοῦμεν τήν Παρθένον. Ὥσπερ γάρ ὁ χάρτης καινός ἐστί καθαρός ἄγραφος ὤν οὕτως καί ἡ Παρθένος ἁγία, ἀμύητος ἀνδρός».

Ὄγδοον: Ἱερώνυμος 345 – 420 μ.Χ.  Εἴπομεν ἀνωτέρω ὅτι συνέγραψεν ὁλόκληρον ἔργον καί ἀπέδειξεν διά μαρτυριῶν πατερικῶν τό ἀειπάρθενον τῆς Θεοτόκου.  Χαρακτηρίζει δέ τήν ἀντίθετον γνώμην τοῦ Ἐλβιδίου «πρωτάκουστον, αὐθάδη, ὑβριστικήν τῆς κοινῆς τῶν χριστιανῶν πίστεως».  Εἰς τήν ἑρμηνείαν τοῦ Ἰεζεκιήλ γράφει ῥητῶς διά τήν Θεοτόκον. «Quae et ante partum et post partum virgo permansit». «Αὕτη καί πρό τῆς γεννήσεως καί μετά τήν γέννησιν ἔμεινε παρθένος» in Ezech XLIV προβλ.καί  in Cal IV, 4.

Ἕννατον: Ὁ Ἅγιος Αὐγουστῖνος 354 -430 μ.Χ.  Λέγει ῥητῶς : «virgo concepit, virgo peperit et post partum virgo permansit» (De symbol  3,5). «Παρθένος συνέλαβε, παρθένος ἐγέννησε, καί παρθένος μετά ταῦτα ἔμεινε». Migne 40. 181- 196.

Δέκατον: Ὁ Μέγας Βασίλειος 330 -379 μ.Χ. Εἰς τήν ὁμιλια εἰς τήν ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Γέννησιν  Migne 31, 146, 8 λέγει: «Τό μή καταδέχεσθαι τῶν φιλοχρίστων τήν ἀκοήν, ὅτι ποτε ἐπαύσατο εἶναι Παρθένος ἡ Θεοτόκος».  Οἱ χριστιανοί οὔτε νά ἀκούσουν θέλουν ὅτι ἡ Θεοτόκος ἔπαυσε ποτε νά εἶναι Παρθένος!

Ἑνδέκατον: Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος 345 – 404 μ.Χ. Ὡς εἴπομεν καί ἀνωτέρω, λέγει ὅτι ἡ Γραφή ὀνομάζει τήν Μαρία γυναῖκα τοῦ Ἰωσήφ πρίν γεννήση τόν Χριστόν οὐχί ὅμως καί κατόπιν. «Παράλαβε τό παιδίον καί τήν μητέρα αὐτοῦ» λέγει ὁ ἄγγελος πρός τόν Ἰωσήφ.
Ἑρμηνεύων ὁ ἱερός οὗτος πατήρ τό «ἕως» τοῦ οὐκ ἔγνω αὐτήν ἕως οὗ ἔτεκεν Ματθ. 4, 25 λέγει τά ἑξῆς: «Τοῦτο εἴρηκε, οὐχ ἵνα ὑπωπτεύσῃς ὅτι μετά ταῦτα ἔγνω αὐτήν.... Τό ἕως πολλάκις καί ἐπί τοῦ διηνεκῶς ἐν τῇ θείᾳ Γραφῇ εὑρίσκομεν κείμενον Migne Ε.Π. 78, 102.

Δωδέκατον: Ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός 648 – 750: (Migne  94, 1161) λέγει: «Μένει τοίνυν καί μετά τόκον παρθένος ἡ ἀειπάρθενος, οὐδαμῶς ἀνδρί μέχρι θανάτου προσομιλήσασα». Ἑπομένως ἡ διαδοχή, τό «μεθ’ ὑμῶν εἰμί πάσας τάς ἡμέρας» τοῦ Κυρίου Ματθ. 28, 20 εἶναι ὑπέρ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου.
Καί γενικῶς δυνάμεθα νά εἴπωμεν τό ἑξῆς: Ὅταν ὁ ἄγγελος εἶπε κατά τόν Εὐαγγελιασμόν εἰς τήν Θεοτόκον, ὄτι θά γεννήσῃ υἱόν, ἐκείνη ἀπήντησε: πῶς ἔσται τοῦτο ἐπεί ἄνδρα οὐ γιγνώσκω. Εἴπομεν προηγουμένως, ὄτι τοῦτο ὑποδηλοῖ ὅτι ἡ Θεοτόκος εἶχεν ἀπόφασιν νά μείνῃ πάντοτε παρθένος.  Καί πράγματι.
Ὅλοι οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας πιστεύουσι ὅτι τήν Παρθένον ὁ Ἰωσήφ ὡς ῥητῶς βεβαιοῖ ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος «Κατά αἱρέσεων 78,7 (Migne E.Π. 42, 721, Α) «οὐκ ἔλαβε εἰς χρῆσιν, ἀλλά μᾶλλον ᾠκονομήθη αὐτῷ εἰς τό φυλάττειν».  Παραπομπός καί χωρία τῶν πατέρων περί τούτου ἀπό τοῦ Ἰγναντίου μέχρι τοῦ Δαμασκηνοῦ ἰδέ Μαρκ. Σιώτη «τό πρόβλημα τῶν ἀδελφῶν τοῦ Κυρίου» σελίδα 57, ἐν 6ῃ ὑποσημειώσει.

Συμπερασμα: Τό ἀνοικτόν ζήτημα τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου ἐν τῇ Γραφῇ κλείεται πανηγυρικῶς ἐκ τῆς ἱερᾶς Παραδόσεως τῆς δευτέρας ταύτης πηγῆς τοῦ θείου λόγου, ὡς εἴπομεν.

Εὐαγγελικός: Ποιοῖ ὄμως εἶναι οὗτοι οἱ ἀδελφοί τοῦ Ἰησοῦ.  Ποίαν δηλαδή συγγένειαν ἔχουν πρός τόν Ἰησοῦν;

Ὀρθόδοξος: Ὑπάρχουν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ δύο κυρίως γνῶμαι: α) Εἶναι τέκνα τοῦ Ἰωσήφ ἐξ ἄλλης γυναικός, ὡς εἴδομεν, ὄτι ἀναφέρει ὁ Ἐπιφάνιος, Ὡριγένης, Κλήμης κ.τ.λ. β) Εἶναι ἐξάδελφοι τοῦ Ἰησοῦ, ὡς εἴδομεν, ὄτι ἀναφέρει ὁ Ἠγήσιππος.

 

Συμπέρασμα: Ἡ Παράδοσις ἐνῷ κλείει πανηγυρικῶς τό τῆς ἀειπαρθενίας, ἀφήνει ἀνοικτόν τήν ὠρισμένην συγγένειαν τῶν ἀδελφῶν τοῦ Ἰησοῦ.  
Εἴμεθα λοιπόν ὑποχρεωμένοι νά παραδεχθῶμεν τήν ἀειπαρθένειαν τῆς Θεοτόκου.  
Προαιρετικόν μένει τό εἶδος τῆς συγγένειας τῶν ἀδελφῶν τοῦ Ἰησοῦ.  Προτιμοτέρα εἶναι ἡ πρώτη γνώμη, ὅτι ἦσαν ἀδελφοί τοῦ Ἰησοῦ ἐξ ἄλλης γυναικός τοῦ Ἰωσήφ