Πρωτ. Στέφανου Στεφόπουλου
Η ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η μουσικοθεραπεία σε αρκετές περιπτώσεις, συνδέεται με αποκρυφιστικές αντιλήψεις και μαγικές τελετουργίες όπως αυτές υπάρχουν στο πεδίο της νεοεποχίτικης κοσμοαντίληψης και της ενεργειακής ιατρικής, οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με την Ορθόδοξη θεολογία.
Η νεοεποχίτικη μουσικοθεραπεία
Στο πλαίσιο της Νέας Εποχής, στη μουσική αποδίδεται μια «ενεργειακή δύναμη» ικανή να «ανοίγει τα τσάκρα», να «ενεργοποιεί τη συνειδητότητα» ή να «συντονίζει τη δόνηση του σώματος» με το «συμπαντικό πεδίο». Συχνά χρησιμοποιούνται όροι όπως:
- “θεραπευτικές συχνότητες” (π.χ. 528 Hz, 432 Hz),
- “ηχοθεραπεία” με κρυστάλλινες ή Θιβετιανές γαβάθες,
- μάντρας και μουσική διαλογισμού,
- συνθετικές “συμπαντικές” μελωδίες για καθαρισμό αύρας ή ενεργειακών κέντρων,
- σαμανικά ντραμς για αλλαγή της συνείδησης.
Στην αποκρυφιστική παράδοση, η μουσική και ο ήχος χρησιμοποιούνται από αιώνες ως μέσο επηρεασμού της συνείδησης και επαφής με πνευματικά όντα. Από τις τελετές των αρχαίων θρησκειών (με αυλητές, τυμπανιστές και ψαλμωδούς), μέχρι τις σύγχρονες πρακτικές των νεοπαγανιστών, των σαμάνων και των αποκρυφιστών, ο ήχος χρησιμοποιείται με τρόπο τελετουργικό. Για παράδειγμα, η επαναληπτική ρυθμική μουσική χρησιμοποιείται για την πρόκληση έκστασης και μιας υπερσυνείδητης κατάστασης, οι συχνότητες θεωρούνται κλειδιά για το «άνοιγμα πύλων» ή την «επικοινωνία με πνευματικά πεδία», τα μάντρας λειτουργούν ως προσευχές με στόχο να φέρουν «φως», «προστασία», «ενέργεια» ή «θεραπεία», αλλά και γενικά η μουσική χρησιμοποιείται σε τελετές μαγείας, συνήθως χαμηλών συχνοτήτων ή ανατολίτικου στυλ ώστε να «παρασύρει» τη συνείδηση σε «αλλοιωμένη κατάσταση».
Παρακάτω ακολουθούν κάποια αποσπάσματα (με σχολιασμό δικό μας) από το κείμενο “Keeping the World in Balance – Music Therapy in a Ritual Context” της μουσικοθεραπεύτριας Carolyn Kenny, με έμφαση στη σχέσης μεταξύ μουσικοθεραπείας, σαμανισμού, μαγείας και αφρικανικών παραδόσεων, το οποίο άντλησα από το διαδίκτυο.
Το άρθρο περιγράφει πώς, μέσα σε τελετουργικές σαμανικές πρακτικές των Ιθαγενών της Β. Αμερικής, ο ρυθμός —μέσω του τυμπάνου— λειτουργεί ως πνευματικός δίαυλος, που μεταφέρει το άτομο σε άλλους κόσμους, σε άλλες πραγματικότητες. Ο ρυθμός γίνεται το ίδιο το μέσο μέσω του οποίου επιτελείται η μετάβαση στο πνευματικό ή στη θεραπεία.
«Κατά τη διάρκεια της τελετής Winter Dance, το τύμπανο δημιουργεί μια ενεργειακή ταλάντωση που ενώνει τους παρόντες με τα πνεύματα των προγόνων και με τη γη. Δεν είναι απλώς το ρυθμικό υπόβαθρο, αλλά το μέσο με το οποίο ανοίγει ο δρόμος για πνευματική επικοινωνία.»
Παρατηρούμε ότι το τύμπανο είναι ένα εργαλείο όχι για μια καλλιτεχνική δημιουργία αλλά εργαλείο ενεργοποίησης, επικοινωνίας και επίκλησης. Η έννοια της «ενεργειακής ταλάντωσης» συνδέεται με μαγικές θεωρίες του ήχου, κατά τις οποίες ο ρυθμός μεταβάλλει τη συνείδηση ή καλεί διάφορες πνευματικές οντότητες να εισέλθουν στον χώρο.
«Η τελετουργική μουσική δεν είναι κάτι που παρατηρείται ή ακούγεται απλώς. Είναι ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο ο θεραπευτής και ο ασθενής εισέρχονται. Εκεί, ο ήχος είναι το μέσο που τους μεταφέρει σε έναν άλλον τόπο, εκεί όπου συντελείται η ίαση.»
Βλέπουμε ότι ο χώρος της τελετής μεταμορφώνεται μέσω της μουσικής σε «ιερό χωρόχρονο», θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μουσική αποκτά την έννοια ενός ναού, μέσα στον οποίο, κάποιες πνευματικές οντότητες επιτελούν την θεραπεία.
«Ο ρυθμός του τυμπάνου, όταν επαναλαμβάνεται επίμονα, φέρνει τον συμμετέχοντα σε μια κατάσταση μετασυνείδησης. Σε εκείνη την κατάσταση, είναι ικανός να ακούσει τους πνευματικούς του οδηγούς, να επικοινωνήσει με προγονικά πνεύματα και να λάβει κατεύθυνση για την ίαση.»
Εδώ περιγράφεται με ακρίβεια η λειτουργία του σαμανικού ρυθμού ως μηχανισμού μεταβολής της συνείδησης. Πρόκειται ξεκάθαρα για πνευματική “μετάβαση” σε άλλο επίπεδο ύπαρξης ή μυστικιστικής έκστασης.
Ο ρυθμός, σε όλες τις μαγικές και σαμανικές παραδόσεις (από τoυς αφρικανικούς yorùbá μέχρι τους αυτόχθονες της Σιβηρίας), θεωρείται φορέας επικοινωνίας με το υπερβατικό. Ο David Abrams, τον οποίο η Kenny επικαλείται συχνά, γράφει: «Η μαγεία είναι η άμεση εμπειρία ότι ζεις μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο νοημοσύνες – πνευματικές παρουσίες, ζωντανά πεδία – που μπορούν να σε καθοδηγήσουν, να σου απαντήσουν και να σε θεραπεύσουν.»
Η Carolyn Kenny υιοθετεί αυτή την άποψη και βλέπει τη μουσικοθεραπεία ως ένα ιερό μέσο αποκατάστασης της κοσμικής ισορροπίας, όπως γινόταν σε κάθε αρχαία τελετή.
«Η ψυχή του πληγωμένου δεν βρίσκεται μεταξύ θεραπευτή και ασθενή, αλλά εντός της ομάδας. Η θεραπεία πραγματοποιείται όταν η ομάδα αναγνωρίζει τον πόνο και συμπάσχει, μεταφέρει ενέργεια και τελετουργικά “ξόρκια” μέσα από κοινά τραγούδια.
Δηλαδή η τραυματική εμπειρία ενός μέλους θεωρείται συλλογική υπόθεση. Η κοινοτική αλληλεγγύη λειτουργεί ως μέρος της θεραπείας και το τελετουργικό τραγούδι μετατρέπει την τραυματική ιστορία σε συλλογική ανάμνηση, αποτελώντας μέσο θεραπείας.
«Η μουσική δεν είναι απλώς αρμονία και μελωδία — είναι μυθολογία σε ήχο. Ο θεραπευτής γείρει την αφήγηση μέσα από τον ρυθμό: θάνατος, σιωπή, αναγέννηση. Επί σκηνής δεν υπάρχει κοινό και performer· υπάρχει συνολική μετάβαση.»
Η μουσικοθεραπεύτρια Carolyn Kenny αναφέρει μια σύνδεση ανάμεσα στις παραδοσιακές σαμανικές τελετουργίες και τη σύγχρονη μουσικοθεραπευτική. Αναφέρει ιδέες όπως, κύκλοι ζωής-θανάτου, πένθους και αναγέννησης, και τη χρήση του ήχου ως αρχέτυπο θεραπευτικής, ενώ η μουσική λειτουργεί ως μύθος, δλδ. Ως μια αφήγηση που μεταφέρει τον ακροατή σε εσωτερική αναγέννηση.
«Σε μια σύγχρονη συνεδρία μουσικοθεραπείας, ο θεραπευτής χρησιμοποιεί τεχνικές όπως crescendo–decrescendo, αφηγηματικές επαναλήψεις και συνειδητό σιωπηλό διάλειμμα — όλα λειτουργούν ως σύγχρονο τελετουργικό, μεταφέροντας την εμπειρία του μυθικού θανάτου και της κάθαρσης.»
«Οι παγκόσμιες μυθολογικές μορφές — ο ήρωας που φεύγει, πεθαίνει, αναγεννάται — αντικατοπτρίζονται στο ψυχικό ταξίδι. Η συνεδρία μουσικής γίνεται μυθική πράξη, όπου το σώμα και η ψυχή βιώνουν τις φάσεις της μετάβασης.»
Υπήρχε πάντα η νεοεποχίτικη ιδέα ότι η μυθολογία των λαών (θάνατος–αναγέννηση μέσω ήχου, μύθος–θεραπεία) μετασχηματίζεται σήμερα σε θεραπευτική εμπειρία. Η έννοια του μύθου ενεργοποιείται μέσω της μουσικής ως ψυχική …διαδικασία.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΤΟΥ ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΥ
Ο Κρόουλι
Για τον Κρόουλι η μουσική ήταν ένα μέσο μαγείας και πνευματικής επιρροής. Θεωρούσε ότι η μουσική εργαλείο, μέσα από τους ήχους και τους ρυθμούς της, μπορεί να ανοίξει πύλες σε πνευματικές καταστάσεις και να επηρεάσει τη συνείδηση. Έτσι, χρησιμοποιούσε τη μουσική ως εργαλείο για μαγικές τελετές, καθώς σύνθεσε ο ίδιος μουσικά έργα, κάποια εκ των οποίων είναι εσχατολογικά και σκοτεινά, με σκοπό να ενισχύσουν τα μαγικά τελετουργικά του. Υποστήριζε πως η μουσική είναι ένα κρίσιμο μέσο για τη μεταμόρφωση του ανθρώπου σε κάτι υπεράνθρωπο. Ο ίδιος είχε αρνητική στάση απέναντι σε εκκλησιαστικές και κλασικές μουσικές φόρμες και προτιμούσε πιο πρωτόγονες, εκρηκτικές μορφές ήχου που να διαταράσσουν τη συνείδηση.
Στο βιβλίο του Magick in Theory and Practice, έγραφε: «Η μουσική είναι ο κατεξοχήν μαγικός τέχνης τρόπος για να κατευθύνεις το πνεύμα, να σπάσεις τα όρια της ύπαρξης και να μεταβείς σε άλλες σφαίρες. Είναι η φωνή της θέλησης που απελευθερώνει τη δύναμη.»
Στο το The Book of Lies: «Η φωνή και η μουσική είναι η γλώσσα των αγγέλων και των δαιμόνων. Με το σωστό ρυθμό και τόνο, μπορείς να χειραγωγήσεις όχι μόνο τα στοιχεία της φύσης αλλά και τις πνευματικές οντότητες.». Δλδ. η φύση του ήχου, λειτουργεί ως γλώσσα επικοινωνίας με υπερφυσικές οντότητες — είτε αγγέλους είτε δαίμονες —, ανάλογα με την πρόθεση. Επίσης υπογραμμίζει τον «σωστό» τρόπο χρήσης, που στην αποκρυφιστική παράδοση αφορά ρυθμό και τόνο ως τεχνικές επιρροής.
Στα γραπτά του, ο Κρόουλι περιγράφει την έννοια της «εσωτερικής μουσικής», όπου ήχοι και δονήσεις συνδέονται με αστρολογικές επιρροές και κοσμικές δυνάμεις. Η μουσική θεωρείται μια «αστρική γλώσσα» που διευκολύνει την ενεργοποίηση συγκεκριμένων δυνάμεων. Όπως ήδη αναφέρθηκε, ο Κρόουλι θεωρεί τη μουσική εργαλείο «ψυχικής μαγείας», ικανό να ανοίξει πόρτες σε πνευματικές διαστάσεις. Η μουσική του είναι πειραματική, εστιάζοντας στον ρυθμό και την «ενεργοποίηση» του αστρικού πεδίου. «Η μουσική είναι το ιερό κλειδί που ξεκλειδώνει τις πύλες της θέλησης… Χωρίς μουσική, η μαγεία είναι φτωχή, αδύναμη και ατελής.» — Aleister Crowley, Magick in Theory and Practice
Ο Castaneda, εστιάζοντας στις πρακτικές του σαμάνου Don Juan, αναφέρει ότι οι ρυθμοί και τα τραγούδια είναι κεντρικά στη δημιουργία «ενέργειας» που αλλάζει την αντίληψη και οδηγεί στην πνευματική απελευθέρωση: «Οι ρυθμοί του τυμπάνου λειτουργούν σαν μαγνήτης για το πνεύμα, καλώντας το να φύγει από το σώμα και να εξερευνήσει τα αόρατα πεδία.»— Carlos Castaneda, The Teachings of Don Juan
Ο σαμάνος Michael Harner επισημαίνει ότι η μουσική και ειδικά ο ρυθμός του τυμπάνου είναι το βασικό μέσο για την είσοδο σε κατάσταση έκστασης, απαραίτητη για τις σαμανικές πρακτικές: «Ο σταθερός και επαναλαμβανόμενος ρυθμός του τυμπάνου βοηθά τον σαμάνο να ξεπεράσει τα όρια της φυσικής αντίληψης και να συνδεθεί με το πνευματικό κόσμο.»— Michael Harner, The Way of the Shaman
Η Έλενα Μπλαβάτσκι
Η μουσική, κατά την Μπλαβάτσκι, μεταδίδει δονήσεις που ευθυγραμμίζουν την ανθρώπινη ψυχή με τις κοσμικές δυνάμεις και τους πνευματικούς νόμους της αρμονίας. Μέσω της μουσικής, μπορεί κανείς να ενεργοποιήσει εσωτερικές ψυχικές και πνευματικές δυνάμεις που οδηγούν σε ανώτερη συνειδητότητα. Συνδέει τη μουσική με τις «μυστικές επιστήμες», θεωρώντας ότι οι ήχοι μπορούν να λειτουργήσουν σαν «κλειδιά» που ξεκλειδώνουν πύλες σε κρυφές γνώσεις και μυστικές δυνάμεις. Ωστόσο αναγνώριζε και τους κινδύνους: Αν και η μουσική είναι πηγή φωτός, η χρήση της από ανειδίκευτους ή με λάθος πρόθεση, γιατί οι ίδιες δονήσεις μπορούν να προσελκύσουν και αρνητικές πνευματικές οντότητες.
«Η μουσική είναι η γλώσσα των θεών, μια αόρατη δόνηση που ενώνει τα πεδία της ύλης και του πνεύματος. Όποιος κατανοεί την αληθινή φύση της μουσικής, κατανοεί τη μυστική φύση του σύμπαντος.» Η Μυστική Δοξασία
«Μέσα από τις δονήσεις της μουσικής, το ανθρώπινο πνεύμα ανυψώνεται πέρα από τα όρια του υλικού κόσμου και αγγίζει το θείο, αλλά χωρίς την κατάλληλη καθοδήγηση, ο ίδιος δρόμος μπορεί να γίνει μοχλός πτώσης.» Η Ίσιδα Αποκαλυμμένη
Ο Rudolf Steiner, ιδρυτής της Ανθρωποσοφίας, τόνισε τη βαθιά πνευματική επίδραση της μουσικής στην ψυχή και το πνεύμα. Για εκείνον η μουσική είναι μια έκφραση κοσμικών νόμων και δύναμη που ενεργοποιεί πνευματικές ικανότητες. «Η μουσική αγγίζει άμεσα τις ψυχικές δυνάμεις που συνδέονται με το πνευματικό σώμα του ανθρώπου. Μέσω της αρμονίας των ήχων, ο άνθρωπος μπορεί να κατευθύνει την ενέργειά του προς ανώτερες σφαίρες.» Lectures on Music and Spiritual Science
Ο Ουσίουσκι, σύγχρονος μυστικιστής, αναφέρει: «Οι ήχοι δεν είναι παρά ενεργειακές δονήσεις που μπορούν να μεταβάλλουν την κατάσταση της ύλης και της συνείδησης. Η μουσική λειτουργεί ως η «γλώσσα» που μιλάει το σύμπαν, ανοίγοντας κρυφές πύλες και ενεργοποιώντας κρυμμένες δυνάμεις.»
ΕΠΙΣΤΗΜΗ vs ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ
Η επιστημονική προσέγγιση της μουσικής στη θεραπεία διαφέρει σημαντικά από αυτήν που προτείνουν οι αποκρυφιστικές σχολές. Είναι εντελώς διαφορετικό το να ακούς μουσική για χαλάρωμα ή για άσκηση και θεραπεία αρθριτικών παθήσεων από το να προσπαθείς να ξεμπλοκάρεις τα «ενεργειακά μπλοκαρίσματα» ή «καθαρίσεις» την αύρα σου.
Ως εκ τούτου στην επιστήμη η μουσική θεωρείται κυρίως ως μέσο που επηρεάζει το νευρικό σύστημα μέσω γνωστών βιολογικών και ψυχολογικών μηχανισμών. Επιδρά στη διάθεση, στη συγκέντρωση, στη μείωση του στρες και του πόνου μέσω χημικών ουσιών του εγκεφάλου (π.χ. ενδορφίνες, σεροτονίνη, ντοπαμίνη). Η μουσικοθεραπεία βασίζεται σε μετρήσιμες κλινικές παραμέτρους, ελεγχόμενες μελέτες και αξιολογήσεις.
Αντίθετα στον αποκρυφισμό θεωρείται ως εργαλείο δόνησης και ενεργειακής μετατροπής, συχνά συνδεδεμένο με τσάκρας, με πνευματικές οντότητες, με καθαρισμό από κακές ενέργειες ή «αρνητικές δονήσεις». Η «θεραπεία» αυτή εμπλέκει μυστικιστικά σύμβολα, μαντείες και ενέργειες πέρα από το φυσική έρευνα, χωρίς τεκμηρίωση. Αυτή η θεμελιώδης διαφορά επηρεάζει και την αποδοχή της μουσικοθεραπείας στα κοινωνικά και επιστημονικά περιβάλλοντα. Η επιστημονική κοινότητα απαιτεί επαναληψιμότητα, αντικειμενικά μετρήσιμα αποτελέσματα και αυστηρούς ελέγχους, ενώ η Νέα Εποχή βασίζεται κυρίως σε προσωπικές εμπειρίες και υποκειμενικές καταγραφές, που πολλές φορές δεν μπορούν να επαληθευτούν.
Η αναφορά των αποκρυφιστών σε επιστημονικές έρευνες για τη μουσικοθεραπεία δεν αποτελεί απόδειξη ότι έχουν δίκιο ως προς τις αποκρυφιστικές τους πεποιθήσεις. Πράγματι, υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που εξετάζουν τη μουσικοθεραπεία ως συμπληρωματική παρέμβαση σε διάφορα πλαίσια (π.χ. ψυχιατρικά, παρηγορητικά, εκπαιδευτικά), και αρκετές δείχνουν ότι μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις. Αυτό είναι ήδη γνωστό από την Πατερική γραμματεία όπου πολλοί Πατέρες αναγνωρίζουν τη δύναμη της μουσικής να επηρεάζει βαθιά την ψυχή του ανθρώπου. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, τονίζει ότι η ψαλμωδία και οι εκκλησιαστικοί ύμνοι μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο σε μια ψυχική μεταβολή, σε κατάνυξη, προσευχή και μετάνοια. «Όταν ψάλλεις, μην προσπαθείς να τέρψεις το αυτί σου, αλλά να κινήσεις την ψυχή σου προς τον Θεό». Και ο Μέγας Βασίλειος: «Ο ψαλμός είνε το έργον των αγγέλων, το ουράνιον πολίτευμα, το πνευματικόν θυμίαμα. Ω τι σοφή επινόησις του διδασκάλου, ο οποίος επενόησε να ψάλλωμεν και συγχρόνως να μαθαίνωμεν τα ωφέλιμα». Άλλωστε η εισαγωγή της βυζαντινής μουσικής επικουρικά στην Θεία λατρεία αυτό δείχνει. «Τι έκανε λοιπόν το Πνεύμα το άγιον βλέποντας ότι το ανθρώπινον γένος δύσκολα οδηγείται προς την αρετήν, και ότι ημείς εξ αιτίας της ροπής προς την ηδονήν παραμελούμεν τον ορθόν βίον; Ανέμιξε με τας αληθείας της πίστεως την τέρψιν της μελωδίας, ώστε να δεχώμεθα χωρίς αντίδρασιν την ωφέλειαν των λόγων που θα ακούωνται γλυκά και απαλά». Μέγας Βασίλειος Και μπορεί να αντιληφθεί ο καθένας τη βασική διαφορά, διότι είναι διαφορετικό να χρησιμοποιείς τη μουσική για μια συναισθηματική ευφορία από την χρήση της για μια δαιμονική αυτοπραγμάτωση (αυτοσωτηρία, αυτοθεραπεία, αυτοβελτίωση).
πηγές:
1.https://www.sacred-texts.com
2.https://www.shamanism.org
3.View of Keeping the World in Balance – Music Therapy in a Ritual Context | Voices: A World Forum for Music Therapy
Από entaksis.gr
1) Θετική Ομολογία: 
3) Το Ευαγγέλιο του Πλούτου: 
πως ο Θεός θέλει να γίνεις πλούσιος. Όμως, όταν έφτασα στα λόγια του Ιωάννη, είπα: ‘Μα αυτό δεν βγάζει νόημα’. Έτσι, ανέλυσα τη λέξη “ευημερώ” στο πρωτότυπο ελληνικό, και ανακάλυψα ότι αποτελείται από δύο λέξεις — η πρώτη σημαίνει “καλός” ή “ευ”, και η δεύτερη “οδός”. Είναι λέξη που δηλώνει πορεία, πρόοδο. Ουσιαστικά, ο Ιωάννης λέει: “Αγαπητέ, εύχομαι να έχεις μια καλή πορεία στη ζωή, όπως και η ψυχή σου προοδεύει προς τον ουρανό”. Ήταν απλώς ένας χαιρετισμός! Το να χτίζει κανείς θεολογία πάνω σ’ αυτό, είναι σαν να θεμελιώνει την Εκκλησία πάνω στο ‘Καλημέρα και καλή τύχη’.»