Ναυπάκτου Ιερόθεος: Ο νέος Πάπας Λέων 14ος
Ναυπάκτου Ιερόθεος: Ο νέος Πάπας Λέων 14ος
Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου
Τό Κονκλάβιο τῶν Καρδιναλίων σέ μυστική ψηφοφορία, κεκλεισμένων τῶν θυρῶν, ἐξέλεξε νέο Πάπα τόν ἀμερικανό Καρδινάλιο Ρόμπερτ Πρεβόστ, ὁ ὁποῖος ἀνήκει στό τάγμα τοῦ Ἁγίου Αὐγουστίνου.
Στήν Λατινική παράδοση ὑπάρχουν διάφορα τάγματα, τά ὁποῖα ἱδρύθηκαν στήν Δύση. Πρόκειται γιά ὀργανωμένες μοναχικές κοινότητες Ρωμαιοκαθολικῶν καί ἔχουν σκοπό τήν διάδοση τοῦ Χριστιανισμοῦ, τήν καταπολέμηση τῶν αἱρέσεων, τήν ὀργάνωση τῆς ἐκπαίδευσης, τήν ἱεραποστολή κλπ. Τά γνωστά μοναχικά τάγματα εἶναι τῶν Βενεδικτίνων, τῶν Φραγκισκανῶν, τῶν Δομηνικανῶν, τῶν Ἰησουϊτῶν, τοῦ Ἁγίου Αὐγουστίνου, τῶν Κιστερκιανῶν, τῶν Τραπιστῶν κ.ἄ.
Τά μοναχικά αὐτά τάγματα δημιουργήθηκαν στήν προσπάθεια νά στηριχθῆ ἡ «Ἐκκλησία» ἀπό τίς αἱρέσεις, δηλαδή χρησιμοποιήθηκαν κατά τῶν αἱρέσεων, ὅπως οἱ Δομηνικανοί ὑπῆρξαν ὄργανα στήν Ἱερά Ἐξέταση. Δέν δημιουργήθηκαν γιά νά σωθοῦν τά μέλη τους, ζώντας μέσα στήν Ἐκκλησία, ἀλλά γιά νά «σώσουν» τήν Ἐκκλησία, ὡσάν ἡ Ἐκκλησία νά ἔχη ἀνἀγκη σωτήρων!
Τό τάγμα τοῦ Ἁγίου Αὐγουστίνου στό ὁποῖο ἀνήκει ὁ Πάπας Λέων 14ος ἱδρύθηκε τό 1244 μέ ἀπόφαση τοῦ Πάπα Ἰννοκεντίου Δ΄, μέ συνένωση διαφόρων ἐρημιτικῶν μοναχῶν, οἱ ὁποῖοι ἀκολουθοῦν τόν κανόνα τοῦ Ἁγίου Αὐγουστίνου τῆς Ἱππῶνος, ὁ ὁποῖος ἔζησε τό 4ο-5ο αἰώνα μ.Χ. Ὅσοι υἱοθέτησαν τόν κανόνα τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου ἦταν ἕνα ἐπαιτικό κίνημα, καί προσπάθησαν νά φέρουν τήν μοναχική ζωή στό ἀστικό περιβάλλον.
Νά σημειωθῆ ὅτι ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος θεωρήθηκε ὡς ἡ βάση τοῦ σχολαστικισμοῦ, τῆς θεολογίας ἐκείνης πού ἀναπτύχθηκε μεταξύ 11ου καί 13ου αἰῶνος καί χρησιμοποιοῦσε τόν ὀρθολογισμό γιά τήν κατανόηση τῶν θεολογικῶν θεμάτων μέ τήν βασική ἀρχή «credo ut intelligum» (πιστεύω γιά νά καταλάβω), ὅτι πρῶτα ἀποδεχόμαστε μιά ἀλήθεια καί ἔπειτα τήν ἐπεξεργαζόμαστε λογικά γιά νά τήν καταλάβουμε.
Τήν θεολογική αὐτήν παράδοση ἀκολουθοῦσε ὁ Βαρλαάμ ὁ Καλαβρός, ὁ ὁποῖος καταδικάστηκε ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, μέ τούς ἀγῶνες τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Ὁ Βαρλαάμ, ἀκολουθώντας, τόν ἱερό Αὐγουστῖνο θεωροῦσε ἀνώτερη τήν κατανόηση τοῦ Θεοῦ μέ τήν φιλοσοφία καί κατώτερη τήν γνώση τοῦ Θεοῦ πού προέρχεται ἀπό τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στούς Προφῆτες, τούς Ἀποστόλους καί τούς Ἁγίους.
Τό Τάγμα τοῦ Ἁγίου Αὐγουστίνου ἔχει πρακτικούς σκοπούς, εἶναι ἀνοικτό καί ὄχι πολύ αὐστηρό. Ὅσοι ἀνήκουν στό Τάγμα αὐτό ἐπιδίδονται στήν ἱεραποστολή καί ἀσκοῦν ποιμαντική διακονία στούς λαϊκούς.
Ἕνα ἄλλο ἐνδιαφέρον σημεῖο εἶναι ὅτι ὁ Καρδινάλιος Ρόμπερτ Πρεβόστ, πού ἐξελέγη ὡς νέος Πάπας, κατά τήν συνήθεια τοῦ Βατικανοῦ, προτίμησε νά λάβη τό ὄνομα Λέων 14ος, πού σημαίνει ὅτι μέχρι τώρα ὑπῆρξαν μέ τό ὄνομα Λέων 13 Πάπες.
Στήν ἱστορία τοῦ Παπικοῦ θρόνου ἀπό αὐτούς πού εἶχαν τό ὀνομα Λέων, ὁ κυριότερος ἦταν ὁ Λέων 1ος (440-461), πού ἔπαιξε σημαντικό ρόλο στήν ἀπόφαση τῆς Τετάρτης (Δ΄) Οἰκουμενικῆς Συνόδου γιά τίς δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ• ὁ Λέων 3ος (795-816), ὁ ὁποῖος τά Χριστούγεννα τοῦ 800 μ.Χ. ἔστεψε στήν Ρώμη τόν Φράγκο Καρλομάγνο Αὐτοκράτορα τῆς Ἁγίας Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας τοῦ Γερμανικοῦ Ἔθνους, ἀλλά ἀντέδρασε στήν εἰσαγωγή τοῦ Filioque στό «Πιστεύω»• καί ὁ νεώτερος, ὁ Λέων 13ος (1878-1903).
Προφανῶς, ὁ νέος Πάπας ἐπέλεξε τό ὄνομα Λέων, πρός τιμή τοῦ τελευταίου Πάπα Λέοντος 13ου, τό ὁποῖον ἐκτιμᾶ γιά τό ἔργο τό ὁποῖο ἐπιτέλεσε ὡς Πάπας καί γι’ αὐτό τόν ἔχει πρότυπο στήν ζωή του καί ἐπιθυμεῖ νά ἀκολουθήση τούς τρόπους τῆς παπωσύνης του. Εἶναι, λοιπόν, ἀνάγκη νά δοῦμε ποιό ἦταν τό ἔργο τοῦ Πάπα Λέοντος 13ου, τόν ὁποῖον ἐκτιμᾶ ὁ νέος Πάπας καί ἐπέλεξε τό ὄνομά του.
Ὁ Πάπας Λέων 13ος εἶχε ἔντονα διανοητικά προσόντα, ὡς λαϊκός ἦταν εὐσεβής, καταγόμενος ἀπό εὐγενῆ οἰκογένεια. Ἔτυχε λαμπρᾶς μορφώσεως, καί χρησιμοποιήθηκε στόν διπλωματικό κλάδο. Ὅπως εἶναι γνωστόν οἱ Κληρικοί τοῦ Βατικανοῦ καλοῦνται ὅταν χειροτονοῦνται, νά ἐπιλέξουν ποιόν κλάδο θά ἀκολουθήσουν, τόν ἱερατικό-ποιμαντικό ἤ τόν διπλωματικό, διότι τό Βατικανό ἔχει δύο ἰδιότητες, θρησκευτική καί πολιτική. Κατά τήν διάρκεια τῆς θητείας του ὡς Πάπας προώθησε τήν μόρφωση τοῦ Κλήρου καί τίς ἱεραποστολές, ἐπιδίωξε τήν βελτίωση τῶν πολιτικῶν σχέσεων τοῦ Βατικανοῦ μέ τά διάφορα Κράτη καί γενικά προσπάθησε νά στερεώση περισσότερο τόν «Ρωμαιοκαθολικισμό» σέ ὅλον τόν κόσμο.
Ἔχει γραφεῖ ὅτι ὁ Πάπας Λέων 13ος ἐξέδωσε τήν Ἐγκύκλιο «Rerum Novarum», «Περί τῶν νέων πραγμάτων», «στήν ὁποία πραγματεύεται τά δικαιώματα τῶν ἐργαζομένων καί τόν καπιταλισμό τῆς βιομηχανικῆς ἐποχῆς καί θεωρεῖται πρώτη κοινωνική ἐγκύκλιος τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας, θεμελιώνοντας τήν σύγχρονη καθολική κοινωνική σκέψη».
Ὁ Πάπας Λέων 13ος «ἐπηρέασε τήν καθολική Μαριολογία», δηλαδή τήν διδασκαλία τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν γιά τήν Παναγία, στήν ὁποία τονίζονται ὑπερβολικές θεολογικές ἀπόψεις γιά τό ἔργο της ὡς συλλυτρώτρια τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, καί ἐξέδωσε δέκα Ἐγκυκλίους γιά τό ροζάριο, γι’ αὐτό ὀνομάστηκε «ὁ Πάπας τοῦ ροζαρίου».
Ἐπίσης, ὁ Πάπας Λέων 13ος εἶναι ὁ πρῶτος πού συνέλαβε τήν ἰδέα νά ἐπαναφέρη τίς σχολαστικές σπουδές στόν Θωμᾶ τόν Ἀκινάτη, καί ἀκολούθησε πιό συστηματικά ὁ διάδοχός του Πάπας Πίος 10ος. Πρόκειται γιά μιά κίνηση πού ὀνομάστηκε νεοσχολαστικισμός ἤ νεοθωμισμός.
Ὁ Λέων 13ος ἔζησε σέ μιά ἐποχή πού ἐπικρατοῦσε ὑποβάθμιση τῶν βασικῶν ἀρχῶν τοῦ δογματικοῦ συστήματος τῶν «Ρωμαιοκαθολικῶν», τοῦ γνωστοῦ σχολαστικισμοῦ πού εἶχε συστηματοποιηθῆ τόν 13ο αἰώνα ἀπό τόν Θωμᾶ τόν Ἀκινάτη. Τήν ἐποχή αὐτή τοῦ Πάπα Λέοντος 13ου ἐπικρατοῦν οἱ διαφωτιστικές ἰδέες καί ὁ μοντερνισμός, πού ὑποσκάπτουν τά θεμέλια τοῦ «Ρωμαιοκαθολικισμοῦ».
Τό 1870 εἶχε συγκληθῆ ἡ Α΄ Βατικανή Σύνοδος, ἡ ὁποία προσπάθησε νά ἀνακόψη τό ρεῦμα τῆς ἀμφισβήτησης τῆς πίστης καί δογμάτισε γιά τό ἀλάθητο τοῦ Πάπα, διότι ὁ Παπισμός «βασανίζεται βιαίως καί οἱ δεσμοί ἑνότητος χαλαρώνουν δριμύτατα καί καθημερινά. Ἡ θεόθεν ἐξουσία τῆς Ἐκκλησίας πολεμᾶται καί τά δίκαιά της ἀνακόπτονται». Μέ ἄλλα λόγια οἱ διαφωτιστικές ἀρχές ἐπιτίθενται πρός τήν πίστη τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν. Πέρα ἀπό τόν Διαφωτισμό καί οἱ Προτεσταντικές ἀρχές, καθώς ἐπίσης καί οἱ ὑπαρξιστικές ἀναζητήσεις τῶν δυτικῶν ἀνθρώπων ὑπονομεύουν ἐσωτερικά τό οἰκοδόμημα τοῦ Βατικανοῦ.
Ὁ Πάπας Λέων 13ος συνέλαβε τό ἔργο νά στηρίξη τόν Ρωμαιοκαθολικισμό στό ρεῦμα τοῦ Μοντερνισμοῦ καί ἐξέδωσε τήν Ἐγκύκλιο Aeterni Patris στίς 4 Αὐγούστου τοῦ 1879, γιά «τήν ὀρθή χρήση τῆς φιλοσοφίας ἀπό τούς Χριστιανούς μέ ἐπίκεντρο τό σύνολο τῶν κειμένων τοῦ Θωμᾶ Ἀκινάτη».
Νά θυμίσω ὅτι ὁ Θωμᾶς ὁ Ἀκινάτης (1225-1274) ὑπῆρξε ὁ μέγιστος τῶν σχολαστικῶν θεολόγων, ὁ ὁποῖος στά κείμενά του, κυρίως στήν Summa Theologiae προσπάθησε νά κατοχυρώση τά δόγματα τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ μέ βάση τήν διδασκαλία τοῦ Ἱεροῦ Αὐγουστίνου (354-430 μ.Χ.) σέ συνδυασμό μέ τήν Ἀριστοτελική φιλοσοφία, στήν πραγματικότητα ἕνωσε τόν Ἀριστοτέλη μέ τόν νεοπλατωνισμό.
Ὅμως, ἡ σχολαστική φιλοσοφία πού στηρίχθηκε στόν ὀρθολογισμό καί ἀναπτύχθηκε κυρίως ἀπό τόν Θωμᾶ τόν Ἀκινάτη δέχθηκε μεγάλη κριτική ἀπό τόν νομιναλισμό τοῦ 14ου αἰῶνος, καί ἀργότερα ἀπό τήν Ἀναγέννηση, τόν Προτεσταντισμό, τόν Διαφωτισμό, τόν Ρομαντισμό καί τόν Ὑπαρξισμό. Ἔτσι, κλονίστηκαν τά θεμέλια τοῦ Θωμᾶ τοῦ Ἀκινάτη, καί τά θεμέλια τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς πίστης, πού σημαίνει ὅτι ὅλος ὁ Ρωμαιοκαθολικισμός βρέθηκε σέ μεγάλη ἀδυναμία.
Ἀκριβῶς, τότε ὁ Λέων 13ος ἐξέδωσε τήν προαναφερθεῖσα Ἐγκύκλιό του μέ σκοπό νά καθιερωθῆ «ἡ ὀρθή χρήση τῆς φιλοσοφίας» μέ κείμενα τοῦ Θωμᾶ τοῦ Ἀκινάτη μέ νέα ἐρευνητική ἀνάγνωση, ὅπως ἔκανε ὁ διάδοχός του Πίος 10ος μέ ἄλλη Ἐγκύκλιο πού ἐξεδόθη τήν 8η Σεπτεμβρίου τοῦ 1907.
Πάντως, ἡ Ἐγκύκλιος τοῦ Λέοντος 13ου τονίζει τήν εὐεργεσία τῆς φιλοσοφίας στήν προάσπιση τῶν ἱερῶν δογμάτων, ἔναντι τοῦ Μοντερνισμοῦ, ἐνῶ ἡ ὀρθόδοξη θεολογία τῶν Πατέρων στηρίζεται στήν θεοπτική ἐμπειρία τῶν Προφητῶν, Ἀποστόλων καί Πατέρων, ἡ ὁποία ἐκφράζεται μέ ὅρους φιλοσοφικούς τῆς ἐποχῆς.
Ἡ Ἐγκύκλιος μνημονεύει μερικούς ἀρχαίους κοινούς Πατέρας, ὅπως τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο, τόν ἅγιο Γρηγόριο Νύσσης, τόν Μέγα Βασίλειο κ.ἄ., ἀλλά θεωρεῖ ὅτι ἡ «συγκεφαλαίωση ὅλων» εἶναι ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος καί οἱ σχολαστικοί δάσκαλοι, ὅπως ὁ Μποναβεντούρα καί ὁ Θωμᾶς ὁ Ἀκινάτης.
Ἔτσι, δίνεται ἔμφαση στήν μελέτη τῶν ἔργων τοῦ Θωμᾶ τοῦ Ἀκινάτη γιά τήν ἀντιμετώπιση τοῦ Μοντερνισμοῦ πού ἐκφραζόταν μέ τήν Μεταρρύθμιση καί τόν Διαφωτισμό. Προτείνεται «ἡ προσληψη κάθε ἐπιστήμης, διά τοῦ σχολαστικοῦ πνεύματος, οὕτως ὥστε ἡ ἀποκάλυψη καί ὁ ἀνθρώπινος λόγος νά συμπληρώνονται ὡς τό ἀήττητο προπύργιο τῆς πίστης».
Αὐτή ἡ κίνηση τοῦ Λέοντος 13ου ἀποκλήθηκε νεοσχολαστικισμός ἤ νεοθωμισμός, πού σημαίνει ὅτι εἶναι ἐπανερμηνεία μερικῶν ἀρχῶν τοῦ Θωμᾶ τοῦ Ἀκινάτη, ὁ ὁποῖος στηρίχθηκε στόν ἱερό Αὐγουστῖνο καί τόν Ἀριστοτέλη, καί τέθηκε στό κέντρο τῶν θεολογικῶν σπουδῶν, στήν ζωή τῶν Μοναστικῶν Κέντρων καί γενικά στήν σύγχρονη θεολογία, ὡς ἀντιμετώπιση τῶν νέων φιλοσοφικῶν ρευμάτων.
Ἐάν ὁ νέος Πάπας Λέων 14ος, πού θαυμάζει τόν Πάπα Λέοντα 13ο, τοῦ ὁποίου τό ὄνομα προσέλαβε, ἀκολουθήση αὐτήν τήν τάση τοῦ νεοθωμισμοῦ-νεοσχολαστικισμοῦ, σέ συνδυασμό μέ τήν ἱεραποστολή, δηλαδή ἐάν θά κινηθῆ μεταξύ συντηρητισμοῦ καί νεωτερικότητας, ἤ ἄν γιά ἄλλους λόγους προτίμησε αὐτό τό ὄνομα, θά τό δοῦμε στήν συνέχεια μέ τίς σχετικές ἀποφάσεις τίς ὁποῖες θά λάβη.
