ΑΓΙΟΣ ΜΑΡΚΟΣ Ὁ ΕΥΓΕΝΙΚΟΣ

 Ὁ ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

 

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - Καθηγητοῦ

Στίς 19 Ἰανουαρίου ἑορτάζει ἡ Ἐκκλησίας μας τήν ἱερή μνήμη ἑνός ἀπό τούς μεγαλύτερους ὁμολογητές τῆς πίστεώς μας, τοῦ ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ. Μιᾶς μεγάλης μορφῆς, τήν ὁποία ἡ Θεία Πρόνοια πρόβαλλε στή συγκεκριμένη καί κρίσιμη ἐκείνη ἐποχή, προκειμένου νά ὑπερασπισθεῖ καί νά σώσει τήν Ὀρθοδοξία.

 

Γεννήθηκε τό 1392 στήν Κωνσταντινούπολη ἀπό εὐγενεῖς καί εὐσεβεῖς γονεῖς, οἱ ὁποῖοι τόν μεγάλωσαν καί τόν ἀνάθρεψαν μέ παιδεία καί νουθεσία Κυρίου. Τό βαφτιστικό του ὄνομα ἦταν Ἐμμανουήλ. Φρόντισαν οἱ γονεῖς του νά τοῦ δώσουν σπουδαία μόρφωση. Ἡ Ἰδιωτική σχολή τοῦ πατέρα του ὑπῆρξε καθοριστική γιά τήν πνευματική του πορεία. Δυστυχῶς ἔμεινε ὀρφανός μέ τόν ἀδελφό τοῦ Ἰωάννη, πατέρας τους πέθανε ὅταν ἦταν ἀκόμη παιδί. Ἡ μητέρα του φρόντισε νά μαθητεύσει κοντά σέ φημισμένους δασκάλους τῆς ἐποχῆς του, ὅπως τόν περίφημο Ἰωάννη Χορτασμένο, τόν μετέπειτα μητροπολίτη Σηλυβρίας καί τόν γνωστό μαθηματικό καί φιλόσοφο Γεώργιο Γεμιστό – Πλήθωνα, πρίν παρεκκλίνει στόν παγανισμό.

Στήν ἀρχή ὁ νεαρός Ἐμμανουήλ ἀνέλαβε τή σχολή τοῦ πατέρα του καί τῆς ἔδωσε αἴγλη, συγκεντρώνοντας σέ αὐτή σπουδαίους μαθητές, ὅπως τόν Γεώργιο Σχολάριο, μετέπειτα πρῶτον οἰκουμενικό πατριάρχη μετά τήν ἅλωση τῆς Πόλης. Ἀλλά ὁ θεῖος ἔρως γιά τή μοναχική ζωή ὁδήγησε τόν Ἐμμανουήλ νά ἐγκαταλείψει τή σχολή καί τά ἐγκόσμια καί νά γίνει μοναχός, παίρνοντας τό ὄνομα Μᾶρκος. Ἀποσύρθηκε στή νῆσο Ἀντιγόνη στά Πριγκιποννήσια, ὅπου ἀσκήθηκε ἐκεῖ γιά δύο χρόνια. Κατόπιν ἐγκαταβίωσε στή Ἱερά Μονή τοῦ ἁγίου Γεωργίου τῶν Μαγγάνων τῆς Κωνσταντινούπολης, ὅπου συνέχισε τήν ἄσκησή του καί χειροτονήθηκε πρεσβύτερος, κατόπιν πιέσεων. Ἀπέκτησε τή φήμη τοῦ καλοῦ πνευματικοῦ, στόν ὁποῖο συνέρρεαν χιλιάδες ἄνθρωποι νά ζητήσουν τή βοήθειά του. Ἐκεῖ ἔγραψε ὁ ἅγιος Μᾶρκος τά περισσότερα ἀπό τά θεολογικά καί ἀντιαιρετικά ἔργα του, κυρίως ἐναντίον τῶν αἱρετικῶν Λατίνων καί τῶν ἀντιπάλων τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ.

Στά 1436 ὁ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας τόν διόρισε ἀντιπρόσωπό του στή σύνοδο πού συγκλήθηκε γιά τήν ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν. Τόν ἴδιο χρόνο ὁ αὐτοκράτορας Ἰωάννης Παλαιολόγος τόν ἀνάγκασε νά δεχτεῖ τόν χηρεύοντα μητροπολιτικό θρόνο τῆς Ἐφέσου. Παράλληλα ὁ αὐτοκράτορας τόν ὅρισε γενικό ἔξαρχο τῆς συνόδου, ἐπειδή τόν ἐκτιμοῦσε καί ἔλπιζε ὅτι θά εἶχε πρωταγωνιστικό ρόλο στήν κρίσιμη ἐκείνη σύνοδο. Ἔτσι ὁ ἅγιος Μᾶρκος ἀναγκάστηκε νά ἀκολουθήσει τήν ὀρθόδοξη ἀντιπροσωπεία καί τόν αὐτοκράτορα στήν Φεράρα τῆς Ἰταλίας, ὅπου ἄρχισαν οἱ ἐργασίες τῆς συνόδου. Πῆγε μέ τίς καλλίτερες προθέσεις ἔναντι τῶν ἄτεγκτων παπικῶν, οἱ ὁποῖοι ἄρχισαν τούς ἐκβιασμούς γιά τήν ἕνωση μέ τούς δικούς τους ὅρους, προκειμένου νά βοηθήσουν τό Βυζάντιο, τό ὁποῖο κινδύνευε ἀπό ὥρα σέ ὥρα νά πέσει στά χέρια τῶν Ὀθωμανῶν.

Πολλοί ὀρθόδοξοι εἶχαν παρεξηγήσει τή στάση τοῦ ἁγίου Μάρκου γιά ἐνδοτισμό. Ἀλλά γρήγορα φάνηκε ἡ βαθιά προσήλωσή του στήν Ὀρθοδοξία. Ὁ ἅγιος Μᾶρκος μέ σαφήνεια καί κρυστάλλινο λόγο ἄρχισε νά ἀναιρεῖ μία πρός μία τίς κακοδοξίες τῶν Λατίνων, οἱ ὁποῖες ἦταν τό ἐμπόδιο γιά τήν πολυπόθητη ἕνωση τῶν δύο Ἐκκλησιῶν. Αὐτό ἐνθουσίασε τούς ὀρθοδόξους καί προσωπικά τόν αὐτοκράτορα, ὁ ὁποῖος ἔλπιζε ὅτι θά ἔπειθε τούς αἱρετικούς Λατίνους. Ἀντίθετα δημιούργησε ἀντιπάθεια καί ἀγανάκτηση στούς Λατίνους, οἱ ὁποῖοι ἔμεναν πεισματικά ἀμετακίνητοι στίς θέσεις τους καί ἄρχισαν νά μεταχειρίζονται πλάγιους, σκοτεινούς καί ἀνήθικους τρόπους νά σταματήσουν τόν ἅγιο Μᾶρκο. Ἄρχισαν νά ἐφαρμόζουν τακτική ψευδολογιῶν καί συκοφαντιῶν. Κυκλοφόρησαν μάλιστα καί φυλλάδιο μέ λίστα 54ων ὑποτίθεται αἱρετικῶν δοξασιῶν τῶν Ὀρθοδόξων! Ἡ ἐκβιαστική καί ἀνήθικη στάση τῶν Λατίνων ἐξόργισε τούς Ὀρθοδόξους, οἱ ὁποῖοι εἶχαν συνταχθεῖ γύρω ἀπό τόν ἅγιο Μᾶρκο. Ὁ αὐτοκράτορας πίεζε νά ὑπογραφεῖ ἡ ἕνωση, διότι ἡ ἐπέλαση τῶν Ὀθωμανῶν γινόταν πιό ἀσφυκτική, γι’ αὐτό καί κάποιοι Ὀρθόδοξοι δραπέτευσαν νά ἀποφύγουν τίς ἀφόρητες πιέσεις. Γι’ αὐτό ἡ σύνοδος μεταφέρθηκε στή Φλωρεντία γιά νά ἀποφευχθοῦν δραπετεύσεις. Παράλληλα οἱ Λατῖνοι ἄρχισαν τούς ὠμούς ἐκβιασμούς, στερῶντας καί αὐτή τήν τροφή στούς ἄτεγκτους Ὀρθοδόξους! Πολλοί πέθαναν ἀπό τίς στερήσεις καί τίς κακουχίες καί πολλοί αὐτομόλησαν στούς Λατίνους, ὅπως ὁ γνωστός ἐπίσκοπος Νικαίας Βησσαρίων, ὁ ὁποῖος ἀναγορεύτηκε προκλητικά καρδινάλιος! Γιά τόν ἅγιο Μᾶρκο οἱ Λατῖνοι διέδωσαν τή φήμη ὅτι τρελάθηκε καί πώς δέν ἔπρεπε νά τόν παίρνουν πιά στά σοβαρά! Μάλιστα ὅταν ἀποκάλεσε τούς παπικούς αἱρετικούς ἀπειλήθηκαν ἐπεισόδια καί κάποιοι χειροδίκησαν ἐναντίον του!

Μετά ἀπό ἀφόρητες πιέσεις στίς 5 Ἰουλίου τοῦ 1439 ὑπογράφηκε ἡ ἕνωση κατόπιν ἀφόρητων πιέσεων τῶν Ὀρθοδόξων, οἱ ὁποῖοι ὑπέγραψαν ἀπό τό φόβο τοῦ αὐτοκράτορα, σύμφωνα μέ τίς ἐπιταγές τῶν παπικῶν. Περιχαρεῖς πῆγαν στόν πάπα νά τοῦ ἀναγγείλουν τήν ἕνωση, καί ὅταν ἐκεῖνος πληροφορήθηκε ὅτι δέν ὑπέγραψε ὁ ἅγιος Μᾶρκος, ἀναφώνησε: «λοιπόν ἐποιήσαμεν οὐδέν»! Γεμᾶτος ὑπεροψία καί ἀπερίγραπτο θυμό ἀπαίτησε ἀπό τόν αὐτοκράτορα νά δικάσει τόν ἅγιο Μᾶρκο καί νά τόν καθαιρέσει!

Ἀλλά ἡ ἐπιστροφή τῶν Ὀρθοδόξων στήν Κωνσταντινούπολη ἔκρυβε μεγάλη ἔκπληξη γι’ αὐτούς. Στήν προκυμαία τους περίμενε σύσσωμος ὁ πιστός λαός της Βασιλεύουσας, ὁ ὁποῖος τούς ἀναθεμάτιζε γιά τήν προδοσία τους νά ὑπογράψουν τήν ἕνωση! Ἀντίθετα ὑποδέχτηκαν τόν ἅγιο Μᾶρκο ὡς ὁμολογητή τῆς Ἐκκλησίας!

 

Ὁ ἅγιος Μᾶρκος μετέβηκε στήν Ἔφεσο, ὅπου ποίμανε τήν τουρκοκρατούμενη ἐπισκοπή του γιά λίγο καιρό. Οἱ ἑνωτικοί σέ συνεργασία μέ τούς τούρκους θέλησαν νά τόν σκοτώσουν καί ὁ ἅγιος Μᾶρκος κατάκοπος καί ἄρρωστος ἀποφάσισε νά ἀποσυρθεῖ στό Ἅγιον Ὅρος, ὅμως τελικά περνῶντας ἀπό τή Λῆμνο ἀναγνωρίστηκε καί συνελήφθη καί φυλακίστηκε γιά δύο χρόνια κατά διαταγή τοῦ αὐτοκράτορα. Κατόπιν ἐγκαταβίωσε στή Μονή των Μαγγανῶν στήν Κωνσταντινούπολη ὅπου ἔδινε τόν ἀντιπαπικό τοῦ ἀγῶνα. Κοιμήθηκε στίς 23 Ἰουνίου 1444 σέ ἡλικία μόλις 52 ἐτῶν. Ἡ Ἐκκλησία μας τόν ἀνακήρυξε ἀμέσως ἅγιο καί ὁμολογητή.